Төсвийн алдагдалтай холбоотой тулгарч байгаа сорилтууд болон эдийн засгийн орчин үүсээд байгаа нөхцөл байдлын талаар "MICP" ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Д.Нэргүйтэй ярилцлаа.

- Сангийн яамнаас хагас жилийн байдлаарх төсвийн гүйцэтгэлийг танилцууллаа. Энд танилцуулснаар төсвийн алдагдал 1.9 их наяд төгрөг болж огцом нэмэгдсэн байна. Төсвийн алдагдлыг нөхөх гол гарц шийдэл юу байна вэ?

- Төсвийн нөхцөл байдал, эдийн засагтай уялдаатай байдаг. Монголын эдийн засгийн өсөлт саарч хэдэн жилийг ардаа үдээд байна. Монгол Улсын эдийн засгийн нөхцөл тийм ч сайнгүй байгаа. Хэдийгээр үүнийг хямрал гэж нэрлэж болохгүй боловч гадаад хүчин зүйлсээс голлон нөлөөлсөн гэдгийг эдийн засагч, судлаачид хүлээн зөвшөөрч байгаа юм. Гадаад эдийн засгийн нөхцөл байдал тэр дундаа Монгол Улсын гол худалдааны түншүүдийн нөхцөл байдал сайнгүй байна. Дэлхийн зах зээлд Монголын гол экспортын бараа болох зэс, нүүрсний үнэ унаж байна. Хэзээ сэргэх нь тодорхойгүй гэж судлаачид хэлж байгаа ч зарим нь 2018 оноос үнэ тогтворжиж цаашид өсөх магадлалтай гэсэн судалгааны тайлан ч бас байгаа юм. Тэгэхээр энэ бүхэн төсөвт тусгалаа олж байна гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл Монголын эдийн засагт гол үүрэг гүйцэтгэдэг салбар бол аж үйлдвэрийн салбар түүний дотор уул уурхайн салбар байдаг. Уул уурхайн салбарын гол бүтээгдэхүүн дэлхийн зах зээлд үнэ уналттай байгаа нь гол нөлөө үзүүлж байна. Нөхцөл байдлыг хэрхэн яаж, хүндрэл багатайгаар давах вэ гэдэг бол шинээр байгуулагдсан Засгийн газрын бодлогын гол тулгуур шийдлийг хүлээсэн асуудал байх болно. Эдийн засгийн нөхцөл байдлаа сайжруулахын тулд бизнесийн орчноо эргэж харах шаардлагатай болох байх. Өөрөөр хэлбэл урт хугацаанд цаашдаа эдийн засаг хүндрэх нөхцөл үүсэхгүй гэх магадлал байхгүй. Тэр талынхаа нөхцөл байдлыг орхигдуулахгүйгээр нөгөө талаар богино хугацаанд хэрхэн, яаж стратегиа боловсруулах яаралтай боловсруулж, тодорхой төсөл хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжүүлэх шаардлагатай гэж бодож байна. Дотоодын хүчин зүйл бол дотоодын нөхцөл боломж, бололцоо хязгаарлагдмал байгаа үед олон улсын байгууллагаас тусламж авахаас гарцаагүй байдалд ордог. Бага, дунд орлоготой Монгол Улс төдийгүй өндөр хөгжилтэй орнуудын хувьд тулгарч байсан бэрхшээл бөгөөд бас шийдэл нь олон улсын байгууллагуудаас авч байсан тохиолдлууд зөндөө байдаг. Олон Улсын Валютын Сангийн “Stand-by” хөтөлбөр бол нэг гарц байх болов уу гэж харж байна. Монгол Улсын Засгийн газар өөрийнхөө хүсэл эрмэлзэл, бодлогын хүрээнд макро эдийн засгийн менежментийг хийхэд хүндрэл учирна. Өөрөөр хэлбэл хөтөлбөрийн дагуу тохирсон нөхцөлөөр эдийн засгаа удирдах шаардлагатай болно. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд эзлэх төсвийн алдагдлыг тодорхой түвшинд барих, макро эдийн засгийн бусад үзүүлэлтийн хувьд Олон Улсын Валютын Сан өөрийн нөхцөлийг тулгах, хоёр тал тохиролцох гэрээ хэлцэлүүд хийгдэх байх гэсэн хүлээлттэй байна.

- Гадаад, дотоод зах зээлд бонд татан төвлөрүүлэх замаар төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлж ирсэн. Олон Улсын Валютын Сангийн “Stand by” хөтөлбөрт багтах нь гарц байж магадгүй гэж байгаа. Хэрвээ багтахын бол зарлага ямар үйл явц, үе шаттайгаар энэ хөтөлбөрт багтаж, зарлагын хязгаарыг давах вэ, эсвэл орлогыг нэмэгдүүлэхэд бодитой ямар өөрчлөлт гарах бол?

- Татвартай холбоотой асуудал дээр шинэчлэл хийх шаардлага гарах магадлалтай. Өөрөөр хэлбэл татварын орлогын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх тохиролцоо хийгдэх байх. Ялангуяа Олон Улсын Валютын Сангийн төвөөс ийм нөхцөл тавьж магадгүй гэж харж байна. Нөгөө талаар төсөвтэй шууд уялддаг төсвийн зардал, Төрийн өрийн удирдлагатай холбоотой. Монгол Улсын гадаад өртэй холбоотой статистик үзүүлэлтүүд бас зарим нэгэн тулгалт, нөхцөл тохирох асуудал гарна гэж бодож байна. Нөгөө талаар төсвийн бодлогоос гадна мөнгөний бодлого маш чухал үүрэгтэй байх болно. Өөрөөр хэлбэл макро эдийн засгийн чухал хэсэг нь мөнгөний бодлоготой холбоотой байдаг. Мөнгөний нийлүүлэлттэй холбоотой нөхцөлүүд бас тохирох хүлээлт үүссэн болов уу гэж бодож байна.

- Гадаад зээл төлбөр 2017 оноос бондын төлбөр төлөгдөж эхэлнэ гэсэн хүлээлттэй байгаа. Хэрвээ эх үүсвэрийн санхүүжилт дутмаг нөхцөл байдлаас болж төлбөрөө төлж чадахгүйд хүрвэл магадгүй өрийн бүтцээ шинээр санхүүжүүлэх асуудлууд яригдах уу, Олон Улсын Валютын Сантай хамтарч ажилласнаар ямар давуу тал бий болох бол?

- Хамтарч ажилласнаар давуу тал бий болно. Олон Улсын Валютын Сантай эсвэл бусад холбогдох донор байгууллагуудтай олон улсын санхүүгийн байгууллагатай хөтөлбөр тохирсон байна гэдэг нь нэг талын "грант" болж өгдөг. Өөрөө өөрийнхөө мэдлээр яаж ч болзошгүй тодорхой бус байдал бий болохгүй байх талтай гэж гадаад түншүүд үздэг. Тэр утгаараа энэ нь Монгол Улсад нэг давуу тал болох болов уу. Ялангуяа 2017 оноос эхэлж төлөгдөх бондын төлбөрийг цааш нь бүтцийг өөрчлөх үү үгүй гэдэг нь бусад бонд худалдаж авсан талуудтай эсвэл дахиж бонд гаргах замаар бондынхоо төлбөрийг барагдуулах олон төрлийн арга хэлбэр байж болно. Монгол Улсын хувьд нааштайгаар шийдэхэд суурь, эерэг боломж гэж харагдаж байгаа юм.

Холбоо барих: minjma.g@bloombergtvmongolia.com

sodgerel.kh@bloombergtvmongolia.com